Yüklem
• Yüklem cümledeki anlamın temelini oluşturur. “Çekimli bir fiil” ya da “ekfiil almış isim soylu bir kelime”dir.
• Geldik.
• Üşüdü.
• Hastadır.
• Bu dolapta kitaplar var.
• Bu kitapları bana ver.
Yüklem her türlü kelimeden oluşabilir
• Sağdaki kitap Akın’ınmış. (isim)
• Kırmızı araba çok güzeldi.(sıfat)
• Beni suçlayan sensin. (zamir)
• Sahil havası tam bana göre. (edatlı)
• Yazarın hiç kullanmadığı kelime ve’ymiş. (bağlaç)
• İki lafının biri ah’tır. (ünlem)
Yüklem birden çok kelimeden de oluşabilir
• Bu işle başa çıkamam. (deyim, bileşik fiil)
• Sınavı geçemediği için şimdi suratından düşen bin parça. (deyim, bileşik fiil)
• Yere düşen şey çelik tencerenin cam kapağındaki plastik kısmın vidasındaki pulmuş. (isim tamlaması, sıfat tamlaması)
• Bu soru kolay değil. (edatlı)
Özne
• Özne, yükleme sorulan “ne, kim” sorularının cevabıdır.
• Öğretmenim buraya geldi. (Gelen kim?)
• Babam bizi çok sever. (Seven kim?)
• Bu disket bozuk. (Bozuk olan ne?)
• Çayın rengi koyu. (Koyu olan ne?)
Gizli özne
• Cümlede özne yoksa yüklemin kişisi yüklemin çekiminden çıkarılabiliyorsa bu durumda cümlede gizli özne vardır.
• Akşama doğru beni aradı. (Arayan kim?- o)
• Hızla aşağı düştü. (Düşen ne?- o)
Sözde özne
• Edilgen çatılı fiillerin öznesine sözde özne denir. Sözde özne yapılan işten etkilenir.
• Sabahleyin ağır yemek yenmez.
• Bu kadar yol yürünmez.
• Gecekondular belediye tarafından yıkıldı.
Her cümlenin öznesi olmak zorunda mı?
• Her cümlede özne olmak zorunda değil. Aşağıdaki cümlelerin öznesi yoktur.
• Bu vakitte yola çıkılmaz.
• Kasabaya bu giysilerle gidilmez.
Nesne
• Nesne, özneyi bulduktan sonra yükleme sorulan “ne, neyi, kimi” sorularının cevabıdır. Fiilin bildirdiği iş genelde nesne üzerinde gerçekleşir.
• Annesi çantasını hazırladı.
• Müdür Bey konuşmasını bitirdi.
• Saati kendisi tamir etmiş.
Belirtili - belirtisiz nesne
• Nesne ismin yükleme halindeyse belirtilidir. Yalın haldeyse belirtisizdir.
• Çiçek getirdi. (belirtisiz)
• Çiçekleri getirdi. (belirtili)
• Hediye aldı. (belirtisiz)
• Hediyeyi aldı. (belirtili)
Dolaylı Tümleç
• Dolaylı tümleç, yükleme sorulan “–e, -de, -den” hal ekli soruların cevabıdır. (Nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, neye, neyden...) Bu tümleç yer bildirir, sebep bildirmez.
• Paketi bana verdi.
• Çocuğu evde bıraktık.
• Konya’dan ayrılacağız.
Zarf Tümleci
• Zarf tümleci, yüklemin anlamını “zaman, durum, miktar, yön, sebep, şart v.b.” bakımlardan tamamlayan öğelerdir.
• Yorulduğumdan gelemedim.
• Yazıyı güzel yazdı.
• Şiirini hızlı okudu.
• Yaşlılıktan yürüyemiyor.
• Elbet, severim.
• Bunları şüphesiz gördüm.
• Başım yine çok ağrıyor.
• Teker teker gelin.
• Onu geceleyin değil, öğleyin gördüm.
• Borcumu şimdi veriyorum.
Cümle dışı unsurlar
• Cümlede cümle öğelerinin dışında da bazı unsurlar bulunabilir. Cümle öğelerine dâhil edilemeyen bu gibi parçalara cümle dışı unsur denir. Cümle dışı unsurlar çeşitlidir.
• Bağlaçlardan oluşabilir.
• Seni severim; ama birlikte iş yapmayı istemem.
• nesne yüklem nesne yüklem
• Ünlemlerden oluşabilir
• Aman, bırak yakamı.
• yüklem nesne
• Ünlem gruplarından oluşabilir
• Vah vah, çok yazık oldu!
• zarf tümleci yüklem
• Hitaplardan oluşabilir
• Cenazemiz yerde kalmasın dostlar!
• özne dolaylı t. yüklem
• C. S. Tarancı 